Ομοσπονδία σε τοπίο ομίχλης

ΟΗΕ: Το 1990 εμφανίσθηκε για πρώτη φορά ο όρος διζωνικότητα στο Κυπριακό

Του Κώστα Βενιζέλου

Τριάντα οκτώ χρόνια μετά την τουρκική εισβολή και η συζήτηση για την ομοσπονδία, τη μορφή και το περιεχόμενό της συνεχίζεται. Είναι δε προφανές από τις συζητήσεις πως το τοπίο στο πεδίο αυτό δεν έχει ξεκαθαρίσει. Πολλοί δεν γνωρίζουν ποιος δεσμεύθηκε τι και, το χειρότερο, κάποιοι κρύβονται πίσω από μια γενική θέση, για να κατοχυρώσουν χειρισμούς και υποχωρήσεις. Όλες οι συζητήσεις, ακόμη και οι πρόσφατες, περιστρέφονται γύρω από τις συμφωνίες υψηλού επιπέδου Μακαρίου-Ντενκτάς το 1977. Τι συμφώνησε και τι όχι και κατά πόσο περιελαμβανόταν στη συμφωνία και ο διζωνικός χαρακτήρας της ομοσπονδίας. Την ίδια ώρα, προκύπτει από τις δημόσιες συζητήσεις πως μια υποχώρηση, που θεωρήθηκε οδυνηρή, έχει μετατραπεί από κάποιους πολιτικούς και πολιτικές δυνάμεις σε σημαία και λάβαρο του αγώνα. Περαιτέρω, όσοι έχουν ενδιατρίψει στην πορεία του Κυπριακού εκτιμούν πως τα όσα συμφωνήθηκαν το 1977 πόρρω απέχουν από τα αυτά που συζητούνται σήμερα.

Έχει, πάντως, σημασία να εξετάσει κανείς και τι λένε τα Ηνωμένα Έθνη για το θέμα της διζωνικής. Η σημασία δε τούτου έγκειται και στο γεγονός ότι ενίοτε επικαλούνται οι πολιτικοί τα Ηνωμένα Έθνη και τα χρησιμοποιούν και ως φόβητρο έναντι όσων έχουν να προτάξουν μια εναλλακτική πορεία στο Κυπριακό.

Τι λένε, λοιπόν, τα Ηνωμένα Έθνη για το θέμα της διζωνικής; Ο «Φ» είχε αποκαλύψει παλαιότερα απόρρητο έγγραφο του διεθνούς οργανισμού, με την υπογραφή του στενού συνεργάτη του Αλεξάντερ Ντάουνερ, Στήβεν Μπερκ, το οποίο επικεντρώθηκε στο θέμα της διζωνικής. Το έγγραφο είχε συνταχθεί τότε με εντολή του ειδικού συμβούλου του Γενικού Γραμματέα στο Κυπριακό, Αλεξάντερ Ντάουνερ. Το βασικό συμπέρασμα του εγγράφου ήταν πως «οι δύο πλευρές, ποτέ δεν έχουν συμφωνήσει επί του θέματος της διζωνικότητας, άσχετα με τους όρους των κ.κ. Κουεγιάρ και Γκάλι και την υιοθέτηση των όρων αυτών στα προσχέδια από τις Ιδέες Γκάλι μέχρι το σχέδιο Ανάν». Από το έγγραφο καθίσταται σαφές ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά έχει αποδεκτή ένα όρο, «χωρίς περιεχόμενο». Περαιτέρω προκύπτει ότι οι υποχωρήσεις βαθμηδόν οδήγησαν σε μια ομιχλώδη μεν αλλά με κάποιες προδιαγραφές μορφή διζωνικότητας (πλειοψηφία πληθυσμού και ιδιοκτησίας).

Σύμφωνα με το έγγραφο, ο όρος διζωνικότητα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά εγγράφως κατά την περίοδο όπου ο Περέζ ντε Κουεγιάρ, ήταν γενικός γραμματέας ΟΗΕ Ο τότε Γ.Γ. έδωσε τον ορισμό στην εκφώνησή του κατά έναρξη των συνομιλιών της 26ης Φεβρουαρίου-2ας Μαρτίου 1990. «Καταρχήν καθώς η διζωνικότητα διαφαίνεται να είναι αδιαμφισβήτητη, δυο βασικά σχετικά ζητήματα που έχουν επιπτώσεις στην διζωνικότητα είναι υπό αμφισβήτηση. Συγκεκριμένα: εδαφικές αναπροσαρμογές και η επιστροφή των προσφύγων. Κατά δεύτερον, παρά την δέσμευση των παραμέτρων των Η.Ε., οι δυο πλευρές στις συνομιλίες σπάνια παρουσίαζαν συναντίληψη για τους πιο πάνω όρους», αναφέρει ο Μπερκ.

Κατά το έγγραφο, «υπερβαίνοντας τον εδαφικό ορισμό και αναφερόμενο ως εσωτερική δημογραφική και οικονομική αρχή», ο πρώτος ορισμός του όρου διζωνικότητα από τα Η.Ε. αναφέρεται σε δήλωση του Γενικού Γραμματέα στις 26 Φεβρουαρίου 1990 όπως σημειώνεται και στην έκθεση του της 8ης Μαρτίου.« «Η διζωνικότητα της ομοσπονδίας είναι ξεκάθαρο ότι πρέπει να προέρχεται από το γεγονός ότι το κάθε ομοσπονδιακό κράτος θα διοικείται από μια κοινότητα στην οποία θα υπάρχει σταθερά εγγυημένη ξεκάθαρη πλειοψηφία πληθυσμού και ιδιοκτησίας περιουσιών στην περιοχή της. Θα είναι επίσης ξεκάθαρο από το γεγονός ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν θα επιτρέπεται να παρεμβαίνει στις εξουσίες και λειτουργίες των ομοσπονδιακών κρατών».

Και βαθμηδόν στα συνιστώντα κρατίδια

ΕΞΕΛΙΞΗ

Στο σχέδιο Ανάν υπήρξε μια φραστική διαφοροποίηση, η οποία δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαία. Σχέδιο Ανάν (31 Μαρτίου 2004). Διατηρείται το λεκτικό «διζωνικός συνεταιρισμός». Στη βάση της «ελεύθερης, δημοκρατικής και ξεχωριστής έκφρασης της κοινής γνώμης» η σαφής αναφορά στο σχέδιο Ανάν είναι ως εξής:

«Η Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία είναι ανεξάρτητο κράτος υπό την μορφή ακατάλυτου συνεταιρισμού, με ομοσπονδιακή κυβέρνηση και δύο ίσα συνιστώντα κράτη, το ε/κ κράτος και το τ/κ κράτος. Η Κύπρος είναι μέλος των Ηνωμένων Εθνών και έχει μία διεθνή προσωπικότητα και κυριαρχία. Η Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία οργανώνεται υπό το Σύνταγμα σύμφωνα με τις βασικές αρχές δικαίου, δημοκρατίας, αντιπροσωπευτικής δημοκρατικής διακυβέρνησης, πολιτικής ισότητας, διζωνικότητας και ίσου στάτους μεταξύ των συνιστώντων κρατών».

Επιπλέον, στο Σύνταγμα που παρουσιάστηκε στο σχέδιο Ανάν αναφέρεται το παρακάτω:

«Η Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία οργανώνεται υπό το Σύνταγμα σύμφωνα με τις βασικές αρχές δικαίου, δημοκρατίας, αντιπροσωπευτικής δημοκρατικής διακυβέρνησης, πολιτικής ισότητας Ε/κ και Τ/κ, διζωνικότητας και ίσου στάτους μεταξύ των συνιστώντων κρατών». (Άρθρο 1, παρ. 4). 

Δημοσιεύθηκε στην εφ. "Ο Φιλελεύθερος", 15/8/2012